„Psychiatrzy i masażyści” to intrygujący zbiór dziewiętnastu reportaży holenderskiego dziennikarza Arnona Grunberga o granicach między normalnością a szaleństwem. Autor z charakterystycznym dla siebie sarkazmem i przenikliwością ukazuje zderzenie psychiatrii z ezoteryką w świecie pełnym neuroz i obsesji. Złożone postacie oraz ich tragikomiczne losy odsłaniają lęki współczesności i absurdy ludzkiej natury. To inteligentna, miejscami prowokacyjna książka, która zmusza do refleksji, ale też bawi czarnym humorem. Fascynująca i nieoczywista lektura.
W swoim najnowszym zbiorze reportaży, będącym kontynuacją książki Pokojówki i żołnierze z 2009 roku, Arnon Grunberg ponownie wyrusza „do ludzi”, by zgłębiać ich życie i doświadczenia. Tym samym realizuje słynną radę Maksima Gorkiego (1868–1936), którą ten udzielił Isaakowi Babelowi (1894–1940): „przebywając wśród ludzi, pisarz staje się lepszy”. Grunberg traktuje to zalecenie z pełnym zaangażowaniem, zagłębiając się w różnorodne konteksty i środowiska, by lepiej zrozumieć świat, w którym żyjemy.
Odbywa niezwykle zróżnicowane podróże: odwiedza Ukrainę, gdzie towarzyszy mężczyznom szukającym przyszłych żon, zagląda do obozu niemieckiej armii w Kunduz, a także jedzie do Konga razem z Lekarzami Bez Granic. Spędza również czas w domu opieki w Gandawie, gdzie przygląda się codziennemu życiu mieszkańców, oraz bada religijność w Stanach Zjednoczonych, eksplorując, jak wiara kształtuje amerykańską tożsamość.
Grunberg nie ogranicza się jednak wyłącznie do odległych, egzotycznych miejsc. W swoim poszukiwaniu prawdy o ludziach zagląda także na znacznie bliższe podwórko: mieszka z rodzinami w Leidsche Rijn, poznaje codzienność i trudności pracy na oddziale psychiatrycznym w Rotterdamie, a nawet występuje jako klaun w cyrku, przekraczając granice własnej strefy komfortu.
Autor z niezwykłą otwartością i odwagą podejmuje się tematów, które mogłyby zniechęcić innych pisarzy – od wojny, przez samotność i starzenie się, po wiarę czy zdrowie psychiczne. Jego reportaże są nie tylko dogłębnym studium ludzkiej kondycji, ale również świadectwem, że nie istnieją tematy zbyt trudne czy niewygodne, by je zgłębić. Tym samym z niezrównaną przenikliwością, ukazuje, że każdy, niezależnie od miejsca czy sytuacji, ma swoją historię wartą opowiedzenia.
Jednym z najbardziej osobistych, a jednocześnie najbardziej konfrontacyjnych reportaży w Rzeźnikach i psychiatrach jest tekst Miłość i seks w Ameryce. Grunberg w wyjątkowo szczery sposób relacjonuje w nim bolesne zakończenie swojego związku z dziewczyną, Roos. Pomimo rozstania para wspólnie wyrusza w podróż do Ameryki – podróż, która staje się emocjonalnym wyzwaniem dla obojga. Tragicznego wymiaru tej historii dodaje fakt, że podczas wyprawy Roos doświadcza poronienia, co jeszcze bardziej pogłębia atmosferę żalu i rozpaczy obecnych w tekście.
Cały reportaż Psychiatrzy i masażyści przesiąknięty jest uczuciem pożegnania i nieodwracalnych strat. Grunberg z wielką wrażliwością, ale i bez osłonek, opisuje nie tylko swoje własne emocje, lecz także wspólne doświadczenia, które dla obojga stały się trudnym etapem w życiu. Dodatkową warstwę narracyjną wprowadza odpowiedź Roos, która obszernie komentuje tekst Arnona. Jej refleksje stają się nie tylko uzupełnieniem opowieści, ale także kontrapunktem, który wzbogaca reportaż o nową perspektywę, czyniąc go jeszcze bardziej przejmującym i wielowymiarowym. Grunberg pokazuje, że literatura może być nie tylko formą opowieści, ale także próbą zmierzenia się z własnymi emocjami i bolesnymi doświadczeniami.
Arnon Grunberg w swojej powieści Psychiatrzy i masażyści ponownie udowadnia, że jest jednym z najbardziej błyskotliwych i nieprzewidywalnych współczesnych pisarzy. Książka ta to znakomita, choć niełatwa lektura, w której ironia, absurd i głęboka refleksja nad kondycją ludzką splatają się w fascynującą narrację. Ta z kolei jest dynamiczna, co sprawia, że pomimo poważnych tematów, czyta się ją zaskakująco lekko. Grunberg świetnie balansuje między filozoficzną głębią a groteską, unikając moralizowania czy jednoznacznych odpowiedzi.
Foto.: Wydawnictwo Pauza