Antyk w nowym wydaniu – Sylvain Tesson – „Lato z Homerem” [recenzja]

Co powiecie na audycję radiową o Homerze? „O Homerze?!” – znudzonym i jednocześnie zdziwionym głosem, bo jak to w ogóle może być ciekawe, zapytają niektórzy. Miłośnicy antyku zaś będą wniebowzięci. Achilles walczący z Hektorem, Hefajstos tworzący słynną tarczę Achillesa, Helena i Parys, wojna trojańska, wreszcie Odyseusz i jego przygody. Myślę, że każdy z nas słyszał o Iliadzie czy Odysei – dwóch pierwszych i najsłynniejszych eposach. Faktem jest, że przeczytanie tych dzieł nie jest  łatwym zadaniem. Co więcej, to wymagająca i ambitna lektura. Jeśli myślicie, że starożytna historia Troi i Odysa jest nieaktualna i niepotrzebna, Sylvain Tesson przybywa, by zaprzeczyć tej herezji. Geograf, pisarz, filmowiec, podróżnik i poszukiwacz przygód w swojej najnowszej książce pt. Lato z Homerem zabiera nas w przyjemną podróż po antycznym świecie. Rozkłada homerycką opowieść na czynniki pierwsze, by udowodnić nam, że historia kołem się toczy.

Kim w ogóle był Homer i dlaczego dzieci w szkole męczą się, czytając jego dzieła? Ponad dwa i pół tysiąca lat temu w Joni urodził się genialny poeta, epik, aojd, czyli wędrowny śpiewak. Jego imię w niektórych dialektach greckich oznacza „ślepiec” i według legendy bogowie mieli „zabrać” mu wzrok w zamian za cudowny dar słodkiej pieśni. Dwa tysiąclecia później niejaki Sylvain Tesson zaczyna prowadzić letni cykl audycji radiowych o Homerze. Chce wniknąć w twórczość Homera, ale też wniknąć w samego poetę. Dlatego zaszywa się na greckiej wyspie, by ponownie przeczytać Iliadę i Odyseję. Tekst owych audycji został zaadaptowany na potrzeby publikacji pod tytułem Lato z Homerem. Tesson pisze we wstępie:

Otworzyć „Iliadę” i „Odyseję” to tak, jakby zajrzeć do gazety. Ten napisany raz na zawsze dziennik świata jest dowodem, że nic się nie zmienia pod słońcem Zeusa; człowiek – to wspaniałe i beznadziejne zwierzę, jaśniejące blaskiem i pełne niedoskonałości – jest zawsze taki sam. Homer pozwala zaoszczędzić na prenumeracie gazet. 

A to dowcipniś – oszczędzanie na gazetach dzięki Homerowi – pomyślałam na samym początku. Ale dopiero później uświadomiłam sobie, że to prawda (sic!). Oczywiście nie chodzi tutaj o dokładne odwzorowanie szczegółów. Tesson ma na myśli wieczne uczucia i motywy, które nadal targają ludźmi – miłość, gniew, nienawiść, pożądanie, chęć sławy, ciekawość, odwaga. Czyż nie o tym jest Iliada? Homer przedstawia te uczucia na tle wojny trojańskiej (ale przecież Środkowy Wschód jest aktualnie rozdarty wojnami). A co z Odyseją? Czy każdy z nas nie jest takim zagubionym wędrowcem, homo viator? Powtarzając cichutko za Leopoldem Staffem: Każ­dy z nas jest Ody­sem, // Co wra­ca do swej Ita­ki[1].

Autor porównuje nas – ludzi – do buńczucznego Achillesa, który buntuje się przeciwko bogom. Ukazuje w ten sposób nasz stosunek do natury. Tak właśnie ją traktujemy – nadużywamy jej zasobów, nie dbamy o nią i, co najgorsze, trujemy ją. Takich analogii na płaszczyźnie starożytność-współczesność znajdziemy wiele. Tesson pisze stylem popularnonaukowym, zdarza mu się jednak zahaczyć o kolokwializmy. To nie obniża jego erudycji oraz oczytania (często występują aluzje do naukowych prac poświęconych Homerowi). Autor błyskotliwie i z iskrą humoru pisze o starożytnych eposach. Achillesa nazywa psychopatą, a fatum nieubłaganą suką.

Jeśli chcecie spotkać nowego Homera, innego niż w podręcznikach, przeczytajcie Lato z Homerem. Sylvain Tesson pisze, że powinniśmy wspominać autora Iliady przy czytaniu codziennej gazety. Może przemianujemy greckiego poetę na praojca gazety, skoro nazywamy go ojcem poezji epickiej? Dajmy się porwać fascynującej opowieści o antycznym wszechświecie, mężnych bohaterach, porównaniach homeryckich i heksametrze. Mały apel skierowany do wszystkich czytelników: nie zapominajmy, że starożytna literatura, wciąż może być piękna i przede wszystkim aktualna.

Fot.: Noir Sur Blanc

[1] https://poezja.org/wz/Staff_Leopold/1564/Odys

Przeczytaj także:

Recenzja książki Artysta