Od obejrzenia wysokiej jakości filmu dokumentalnego do poszerzenia pola świadomości dzieli nas tylko jeden seans – zauważa w festiwalowym katalogu Artur Liebhart, dyrektor Millennium Docs Against Gravity. Nie sposób się z tym nie zgodzić, ponieważ każda kolejna edycja festiwalu potwierdza te słowa. W tegorocznym programie znalazły się tematy związane ze sztuką, popkulturą, relacjami międzyludzkimi, zdrowiem, polityką, ekologią i prawami człowieka. Wyselekcjonowane dokumenty zachwycają estetyką kadrów i poruszają swoimi narracjami.
W trzeciej części relacji opisuję filmy: E.1027 – Eileen Gray i dom nad morzem, Hollywoodgate, Matka Vera oraz Niewidzialny naród.
E.1027 – EILEEN GRAY I DOM NAD MORZEM (E.1027 – Eileen Gray and the House by the Sea)
Reżyseria: Beatrice Minger, Christoph Schaub
Mężczyźni zawsze chcieli ze mną rywalizować lub wyjść za mąż. To nie było dla mnie – mówi Eileen Gray, a właściwie grająca ją Natalie Radmall-Quirke. Film Beatrice Minger i Christopha Schauba przedstawia historię kultowej irlandzkiej artystki i architektki wykorzystując narrację i dialogi oparte na oryginalnych tekstach, jednak w rolach bohaterów obsadza aktorów. Obok Gray na ekranie pojawia się jej kochanek Jean Badovici (Axel Moustache) oraz rywal Le Corbusier (Charles Morillon). Z pierwszym, rumuńskim architektem, zaprojektowała modernistyczny dom – azyl – na Lazurowym Wybrzeżu, tuż przy brzegu Morza Śródziemnego. Drugi nie dawał jej spokoju, nie mogąc pogodzić się z wybitnością jej projektu. Le Corbusier po wyprowadzce architektki z E.1027 pokrył ściany domu muralami, opublikował ich zdjęcia i cieszył z przypisywania mu autorstwa projektu budynku. Bezpośrednio za jej domem wybudował słynny Cabanon, aby przyćmić dokonania Eileen.
Artystka zaprojektowała jedne z najbardziej kultowych mebli XX wieku – parawan Brick Screen, fotel Bibendum Chair czy łóżko Pirogue Day Bed w kształcie gondoli. Zauważała, że mężczyźni budują świat, żeby realizować własne potrzeby. Projektując dom chciała stworzyć przestrzeń dla kobiety. Swoje awangardowe podejście łączyła z użytkowością, podkreślając, że wszystko zaczyna się od człowieka.
To poetycka opowieść o niezależności i indywidualizmie, kobiecej odwadze i kontroli ze strony mężczyzn. Dokument stanowi rekonstrukcję historii domu oraz samej artystki – jej zmagań, siły i drogi twórczej. Niesamowitą formę spektaklu zyskuje dzięki wspaniałej grze aktorskiej na tle minimalistycznej, dopracowanej scenografii. Dzieło wieńczą archiwalne nagrania rozmów z 96-letnią architektką oraz jej wspomnienia. Niedosłowności osadzone w estetycznych kadrach zyskują dodatkowe znaczenie, a projekt od samego początku do końca angażuje uwagę widzów. Nie znając wcześniej historii o Le Corbusierze, nie sposób nie myśleć o nim krytycznie. Tak samo jak o patriarchalnych schematach, w których osadzano i osadza się kobiety.
HOLLYWOODGATE (Hollywoodgate)
Reżyseria: Ibrahim Nash’at
Czy talibowe umieją liczyć? Jeśli 67 pomnożone przez 100 daje wynik zaczynający się od 210… to możemy mieć ku temu wątpliwości. Nie przeszkadza im to jednak w praktykach terrorystycznych.
Egipski reżyser, Ibrahim Nash’at, ma możliwość wejścia do świata talibów z kamerą tylko dzięki międzynarodowym znajomościom i przekonaniu, że stworzy narzędzie propagandy. Talibowie pragną, aby ukazał ich drogę od fundamentalistycznych bojówek po prawdziwy reżim militarny. Dzień po opuszczeniu przez Kabul wojsk amerykańskich, przejmują opuszczone Hollywood Gate, okrzyknięte byłą bazą CIA. Znajdują w niej warte 7,3 miliarda samoloty, karabiny, zapasy leków i uszkodzone komputery. Wszystko to, czego Amerykanie nie zdążyli zniszczyć.
Głównodowodzący sił powietrznych, Malawi Mansoura, w 2021 roku powołuje reżim w Afganistanie i pozwala reżyserowi na towarzyszenie mu przez rok. Jego współpracownicy mają co do zamiarów Egipcjanina wątpliwości, ale stwierdzają, że jeśli będzie próbował im zaszkodzić, to szybko straci życie. Nash’at czasami musi wyłączyć kamerę i otrzymuje zakaz nagrywania cywili – jak przyznaje w filmowym komentarzu, mimo tego, że nie mógł zbliżyć się do nich z kamerą, ich ogromne cierpienie było wszechobecne. Pokazuje na ekranie momenty codzienne i zwyczajne, przybliżając sylwetki tych, którzy odrzucili demokratyczną konstytucję i przywrócili Islamski Emirat Afganistanu, oparty na prawach szariatu. Talibowie pozbawili praw kobiety. Mansoura chwali się, że jego żona była lekarką, ale nakazał jej odejść z zawodu w momencie zaślubin. Opowiada też o nakazie całkowitego zakrywania kobiecego ciała jako oczywistości, porównując kobietę do czekolady. – Na stole leżą dwie czekolady. Jedną z nich odwijam z papierka i rzucam na podłogę. Chciałbyś ją zjeść czy wolisz zapakowaną ze stołu? Ta na podłodze jest nieczysta, tak jest niezakryta kobieta – tłumaczy ze śmiechem jednemu z bojowników.
Wstrząsający i ciekawy, szczególnie przez wzgląd na swoją niedostępność, obraz talibów nie daje o sobie zapomnieć. Wizja podbijania świata i zabijania ludzi jako codzienności również. Od czasu przejęcia władzy przez talibów ONZ udokumentowała 160 zabójstw pozasądowych, 178 arbitralnych aresztowań i zatrzymań oraz 56 przypadków tortur i złego traktowania osób związanych z poprzednimi władzami. Hollywoodgate zasługuje na uwagę, podziw reżyserskiej odwagi i chwile refleksji.
MATKA VERA (Mother Vera)
Reżyseria: Cécile Embleton, Alys Tomlinson
Matkę Verę poznajemy w klasztornej, jak i filmowej, czerni i bieli. Do monastyru trafiła przez życiowe zakręty – uzależnienie od heroiny, problemy związkowe i diagnozę AIDS. Spędza tam dwadzieścia lat, opiekując się pacjentami ośrodka dla uzależnionych od alkoholu i narkotyków. Potrafi się z nimi utożsamić, wspomina, że narkotyki dawały jej poczucie przynależności, spokoju, bezpieczeństwa i łączności z wyższymi wymiarami. Czas spędza na klasztornych obowiązkach, w tym opiekowaniu się końmi. Odwiedza swoją rodzinę, przyjmuje błogosławieństwo od matki i spaceruje z nią po lesie. Mówi niewiele.
Zainteresowanie historią Very zaczęło się od projektu fotograficznego Ex-Voto, za który współreżyserka filmu Alys Tomlinson otrzymała w 2018 roku nagrodę Sony Photographer of the Year. To właśnie czarno-białe zdjęcia odpowiadają za tworzenie metafizycznej atmosfery filmu. W minimalistycznych ujęciach reżyserki interesuje gra światła i cieni, a także piękno detali. Narrację zbudowały nie nakierowując kamery na opowiadającą o sobie bohaterkę, co pozwoliło Verze na większą szczerość. – Zdecydowałyśmy się na dość unikatową formę pracy w dokumencie, tworząc wizualny poemat. Dodałyśmy do niej warstwę mistycyzmu, która pomaga stawiać pytania – tłumaczyła na spotkaniu po seansie Cécile Embleton. To chyba najlepsze określenie tej historii: poemat napisany kamerą. Powolne uchwycenie spokoju, wątpliwości i potrzeby zmian.
NIEWIDZIALNY NARÓD (Invisible Nation)
Reżyseria: Vanessa Hope
O czym myślicie, słysząc Tajwan? O półprzewodnikach, czy może o tym, że użycie tego słowa jest przez Chiny zakazane? Vanessa Hope w swoim filmie skupia się przede wszystkim na drugiej opcji. Ukazuje tajwańską sytuację społeczno-polityczną i przybliża sylwetkę demokratycznej prezydentki Tsai Ing-wen. To pierwsza polityczka na tym stanowisku, która nazywa kraj Tajwanem zamiast Chińskim Tajpejem na arenie międzynarodowej.
Niewidzialny naród przy pomocy aktualnych i archiwalnych nagrań buduje wizerunek kraju, którego nie uznaje Chińska Republika Ludowa. Chińskie represje, groźby wojenne i plan aneksji wyspy budzą codzienny niepokój u Tajwańczyków. Tsai Ing-wen skończyła prawo, studiowała na Cornell University w Stanach Zjednoczonych, a doktoryzowała się na London School of Economics. W 2004 roku wstąpiła do Demokratycznej Partii Postępowej (DPP), w styczniu 2016 wygrała wybory prezydenckie, a w 2020 uzyskała reelekcję, zdobywając 57% głosów (8,17 mln osób), co stanowiło najlepszy wynik od czasów, kiedy kraj rozpoczął organizowanie wyborów prezydenckich. W swojej kampanii opowiadała się za demokracją, zauważała zagrożenie ze strony Chin i solidaryzowała się z protestującymi w Hongkongu. Na plakatach wyborczych pozowała ze swoim kotem.
Vanessa Hope pokazuje nam to, czego nie jesteśmy w stanie dostrzec w przekazach medialnych. Sytuację Tajwanu porównuje się do Ukrainy, a możliwość ataku przez Chiny do ataku Rosji. Wspomina o chińskiej kampania dezinformacji oraz manipulacjach, a także rezolucji 2758, przez którą Tajwan w ramach idei jedne Chiny – dwa systemy został wykluczony z ONZ. – Xi Jinping chce, żeby jego dziedzictwo było pamiętne. Pragnie zwiększenia roli Chin na Pacyfiku i przerwania łańcucha wyspiarskiej demokracji. Chce mieć bazę militarną na Tajwanie – wyjaśniała na spotkaniu po projekcji w Kinotece reżyserka. Tajwan ma być początkiem, kolejne zagrożone kraje to Japonia i Korea Południowa.
Wyjątkowo ciekawy film, pokazujący oblicza i problemy mieszkańców Tajwanu zdecydowanie warto obejrzeć w czasie tegorocznego festiwalu. Jak przyznał po seansie dyrektor MDAG Artur Liebhart, polskie stacje telewizyjne nie są zainteresowane dokumentem – uznają go za zbyt kontrowersyjny.
Fot.: Millennium Docs Against Gravity
PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ:
