Millennium Docs Against Gravity 2021: legenda off-off-Broadwayu, czescy hodowcy owiec, chłopięce piękno, wymarłe ptaki Ameryki i śledztwo w Korei Północnej [relacja, część 6]

Festiwal Filmowy Millennium Docs Against Gravity 2021 to największy festiwal filmów dokumentalnych w Polsce i jedyny festiwal filmowy w Europie, który odbywa się jednocześnie w siedmiu różnych miastach (Warszawa, Gdynia, Wrocław, Katowice, Bydgoszcz, Lublin, Poznań). Od 3 do 12 września trwała jego osiemnasta edycja na żywo, do 3 października filmy można oglądać online, a tegorocznym hasłem przewodnim jest: „świat się budzi”. Hasło odnosi się do powrotu do względnej popandemicznej normalności, a w programie zagościły filmy poruszające najbardziej aktualne współczesne problemy, dotyczące ekologii, praw człowieka, polityki, nauki, psychologii, architektury, sportu czy sztuki.

Rok temu twierdziłam, że edycja 2020 jest nietypowa, bo odbywa się w okresie pandemii i z tego względu organizatorzy zadbali o reguły mające przyczynić się do bezpieczeństwa uczestników. Obecnie wszyscy już na tyle do tego stanu przywykliśmy, że maseczki na kinowej sali i odstęp między widzami nikogo nie dziwią. Poza seansami w programie festiwalu nie brakowało ciekawych spotkań z twórcami i bohaterami filmów, a także debat wokół ważnych tematów prezentowanych na ekranach.

Festiwal – jak każdy inny – jest sztuką dokonywania wyborów, dlatego przybliżam Wam w kilku częściach relacji te dzieła, które udało mi się obejrzeć. W szóstej są to: Resztę wymyślam, Wilki u bram, Najpiękniejszy chłopiec na świecie, Ptaki Ameryki i Kret w Korei.

RESZTĘ WYMYŚLAM (The Rest I Make Up)
Reżyseria: Michelle Memran

Maria Irene Fornés była wizjonerską dramatopisarką, która reżyserowała swoje sztuki wystawiane na off-off-Broadwayu (a napisała ich ponad czterdzieści) i otrzymała dziewięć nagród – obie za osiągnięcia teatralne off-Broadwayu i off-off Broadwayu. Memran poznała tę barwną osobę w wieku 26 lat (Fornes miała wtedy 70 lat), podczas wywiadu, który okazał się pierwszym krokiem do ich przyjaźni. Kamerą stara się uchwycić poczucie humoru artystki, wspomnienia związku z Susan Sontag (była osobą, którą kochałam najmocniej), tajniki jej pracy (pewnego dnia po prostu poczułam, że muszę napisać sztukę), podróż na rodzinną Kubę i zmaganie się z zanikiem pamięci. Ukazanie choroby rozmywającej obraz teraźniejszości sam w sobie jest bardzo przykry, ale pogoda ducha artystki staje się dla oglądających nieco pokrzepiająca. Międzypokoleniowa, pełna sympatii więź reżyserki z legendą off-offu daje możliwość odkrycia oryginalnej postaci, której twórczość w Polsce pozostaje mało znana, a tytuł filmu stanowi fragment piosenki z dramatu pisarki: Wiem wszystko. / Połowę wiem naprawdę. / Resztę wymyślam. / Resztę wymyślam. / Niektórych rzeczy jestem pewna. / A innych niezbyt pewna. / A jeszcze innych nie jestem pewna wcale.

WILKI U BRAM (Wolves at the Borders)
Reżyseria: Martin Páv

W czeskim Broumowie wilki wytępiono dwieście lat temu, ale hodowcy owiec zgłaszają, że drapieżniki wróciły i polują na ich zwierzęta: łapią wszystko, co popadnie, im większe, tym lepiej. Jiří Malík, ekolog, jest przeciwny żądaniom hodowców – pozwolenia odstrzału wilków, a Martin Páv z kamerą wkracza w sam środek konfliktu. Problemem w regionie rozgrywających się zdarzeń jest również susza, związana z ociepleniem klimatycznym, a ekranowe widowisko obejmuje również wybory samorządowe w 2018 roku, konferencję o wilkach i akcję Ogień przeciw wilkom z 2019 roku. To obraz podziału społecznego, odmiennych definicji etyki i punktów widzenia. Wśród bohaterów znaleźli się między innymi: burmistrz Vernéřovic Tomáš Havrlant, posiadaczka małej hodowli owiec i kóz (od 15 lat będąca wegetarianką) i właściciel dużej fermy owiec rasy mięsnej. Większość hodowców pragnie odstrzału wilków, porównując ich wejście na pastwisko do pedofila wchodzącego do przedszkola, a ekolog tłumaczy, że zwierzęta te stanowią ważny element ochrony ekosystemu leśnego, potrzebnego do stałej retencji wody. Páv wśród sielskich krajobrazów i problematycznej niezgody, zadaje pytanie o to, jak bardzo dzika przyroda jest istotna dla ludzi oraz jakie są szanse na pokojową koegzystencję różnych gatunków.

NAJPIĘKNIEJSZY CHŁOPIEC NA ŚWIECIE (The Most Beautiful Boy in the World)
Reżyseria: Kristina Lindstroem, Kristian Petri

W 1970 roku w Sztokholmie 15-letni Björn Andrésen podczas castingu, na który posłała go babcia, został wybrany przez Luchino Viscontiego do roli Tadzia w ekranizacji Śmierci w Wenecji Tomasza Manna. Rok po premierze filmu został okrzyknięty przez reżysera „najpiękniejszym chłopcem na świecie”, co odmieniło jego życie. Można dodać, że przemieniło je w koszmar. Andrésen pięćdziesiąt lat później boryka się z wewnętrznymi rozterkami, zagrożeniem eksmisją z mieszkania i tajemnicami przeszłości. Jego matka zginęła, gdy był dzieckiem, a jako dorosły na oczach widzów odkrywa, jak do tego doszło. Wspomina początek swojej popularności, utrzymywanie w Paryżu przez gejów z branży (jako nastoletnie odkrycie stał się ich trofeum), rozstanie z żoną, alkoholizm, nagłą śmierć łóżeczkową syna i depresję. Nietrudno wnioskować, że życie uważa za zniszczone, ma problem w relacjach z obecną partnerką, trudności w kontakcie z córką i sam nie wie, w jakim stopniu jest w stanie skutecznie zatrzymać proces autodestrukcji, chociaż próbuje. To smutna historia człowieka, którego życie naznaczone jest przez nieprzepracowane traumy, chociaż z pozoru mogłoby wydawać się spełnieniem cudzych marzeń. Andrésen nie porzuca jednak nadziei na odzyskanie nad nim kontroli.

PTAKI AMERYKI (Birds of America)
Reżyseria: Jacques Lœuille

John James Audubon miał misję: chciał udokumentować w swoich dziełach faunę bogatego koryta Missisipi, zanim zniszczy ją kolonializm. Francuski malarz i ornitolog, chcąc skatalogować i namalować wszystkie ptaki Ameryki Północnej, stał się głosem amerykańskiej ekologii, a dzięki przygotowaniu 465 pięknych plansz zachował pamięć o wyjątkowych gatunkach. Kunszt i niesamowita wyobraźnia to jednak połowa jego sukcesu, ponieważ równie istotne stały się przyjacielskie relacje z rdzennymi mieszkańcami terenów rzecznych, w tym Osedżami. Rozwój przemysłu spowodował wymarcie bardzo wielu ptaków, a w dokumencie ornitologiczne ciekawostki i ludowe wierzenia przeplecione zostały fragmentami amerykańskiej historii, wątkami politycznymi, ekologicznymi i dotyczącymi praw człowieka. Nawiązując do innego z festiwalowych filmów, aż chciałoby się rzec, że narracja Lœuille kształtuje obraz Ameryki Północnej jako jednego wielkiego Muranowa – powstałej na szczątkach prześladowanych i zabitych plemion. Choć początkowo malarstwo Audubona przyjmowano z obojętnością, uważając je za przesadnie romantyczne, stało się ono symbolem czasów, w których poszanowanie praw natury miało jakieś znaczenie. Ptaki Ameryki skłaniają do rozważań nie tylko nad wymieraniem gatunków i zmianami klimatycznymi, ale też nad wpływem polityki na środowisko oraz siłą jednostek, którym zależy na wzajemnym szacunku.

KRET W KOREI (The Mole)
Reżyseria: Mads Brügger

Mads Brügger na spotkaniu po seansie przyznał, że kiedy wysyłał zapowiedzi Kreta… na różne festiwale, układający ich program byli przekonani, że to fikcja. Przyznam, że się temu nie dziwię, ponieważ w to, co wydarza się na ekranie, momentami trudno uwierzyć. Kret w Korei to ponad dziesięcioletnie śledztwo wewnątrz struktur powiązanych z Koreą Północną, prowadzone przez reżysera i bohatera tytułowego, Ulricha Larsena. Najważniejsze postacie pojawiające się w filmie są w zasadzie dwie: Kret, były kucharz mieszkający na obrzeżach Kopenhagi, i James, przestępca bardzo wysokiej klasy – dealer narkotykowy, który miał powiązania z mafią w Belgii i Holandii. Brügger, mózg operacji, z trwałym zakazem wjazdu do Korei po premierze The Red Chapel (znanego w Polsce pod tytułem Idioci w Korei), monitorował poczynania Larsena, który wstąpił do duńskiego oddziału The Korean Friendship Association (KFA), organizacji sprzyjającej reżimowi Kim Dzong Una, a następnie zdobył przychylność jej przywódców i oddziału przedstawicieli koreańskiej władzy podczas delegacji do Pyongyang. Gdy okazuje się, że Korea Północna jest światowym producentem broni i narkotyków, dla zdobycia dowodów do Kreta dołącza wspomniany już Mr James, który udaje bogatego inwestora z Danii. Koreańczycy zamierzają wybudować dla niego fabrykę broni i narkotyków w… Ugandzie. Kadry łączą w sobie nagrania z ukrytych, jak i jawnych kamer, a niesamowicie emocjonująca historia na długo nie pozwala o sobie zapomnieć. Wszyscy twórcy w trakcie powstawania filmu narażali życie własne i swoich rodzin, a jak pada na ekranie – z koreańskim reżimem nie ma żartów. Kret w Korei to wyjątkowe reporterskie dzieło i coś, co z pewnością warto obejrzeć.

Fot.: Millennium Docs Against Gravity

Pozostałe części relacji MILLENNIUM DOCS AGAINST GRAVITY 2021:

STAMBUŁ, SMARTFONY, SŁONIE I UPADEK ZSRR [RELACJA, CZĘŚĆ 1]

PIEKŁO KOBIET, KOSZMAR WOJNY, KONIEC ŚWIATA, SYMFONIA HAŁASU I SPOJRZENIE Z BALKONU [RELACJA, CZĘŚĆ 2]

FASCYNACJA NAZIZMEM, JAZYDZKIE NIEWOLNICE, PRAWA KOBIET W ISLAMIE, CIAŁO W SZTUCE I POEZJA HERBERTA [RELACJA, CZĘŚĆ 3]

ARCHITEKTURA AALTO, STALKERZY Z CZARNOBYLA, NIECHCIANA ROSSELLINIOZA, PARYSKIE PRZEDMIEŚCIA I MIESZANKA HISTORYCZNA [RELACJA, CZĘŚĆ 4]

HALUCYNACJE PO PSYLOCYBINIE, SETNE URODZINY, NAGOŚĆ W SAN FRANCISCO, DUCHY MURANOWA I ŁAGODNOŚĆ REKINÓW [RELACJA, CZĘŚĆ 5]

OSTATNIE ŻYCZENIE MILESA DAVISA, PROBLEMY KIEROWCÓW UBERA, BAŁKAŃSKIE RYTMY, DROGOCENNE TRUFLE ORAZ DŹWIĘKOWE CIEKAWOSTKI [RELACJA, CZĘŚĆ 7]