Yuval Noah Harari, światowej sławy izraelski historyk i autor bestsellerowych książek takich jak Sapiens. Od zwierząt do bogów czy Homo Deus. Krótka historia jutra, po raz kolejny podejmuje ambitne wyzwanie opisania fundamentalnych procesów kształtujących naszą cywilizację. W swojej najnowszej książce Nexus. Krótka historia informacji od epoki kamienia do sztucznej inteligencji zabiera czytelnika w podróż przez historię ludzkości, ukazując, w jaki sposób informacja i jej przepływ wpływały na rozwój społeczeństw, gospodarki, władzy i technologii.
Harari przedstawia w niej ewolucję sieci informacyjnych, które kształtowały losy ludzkości od najdawniejszych czasów aż po współczesność. Analizuje, jak ludzie nauczyli się przekazywać wiedzę, tworzyć systemy komunikacyjne oraz wykorzystywać informacje do organizowania społeczeństw. W sposób przejrzysty i fascynujący pokazuje, jak kluczowe innowacje – począwszy od wynalezienia pisma, poprzez rewolucję drukarską, narodziny mediów masowych, aż po erę Internetu i sztucznej inteligencji – kształtowały sposób, w jaki ludzie postrzegają świat i podejmują decyzje.
Książka składa się z kilku wyraźnie wyodrębnionych części, z których każda koncentruje się na innym etapie rozwoju ludzkich systemów informacyjnych. Tym samym autor nie tylko przedstawia fakty historyczne, ale także pokazuje ich konsekwencje dla współczesnego świata. Jeden z kluczowych wątków książki dotyczy władzy – autor tłumaczy, w jaki sposób kontrola nad informacją była narzędziem dominacji i manipulacji. Od starożytnych imperiów, które wykorzystywały pismo i biurokrację do zarządzania poddanymi, przez religie, które wykorzystywały narrację do kształtowania wartości moralnych, aż po współczesne korporacje i rządy, które wykorzystują algorytmy i big data do przewidywania i wpływania na ludzkie zachowania.
Co więcej autor zwraca również uwagę na niebezpieczeństwa wynikające z rozwoju technologii informacyjnych. W epoce cyfrowej przepływ informacji stał się niezwykle szybki i globalny, co ma zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki. Z jednej strony dostęp do wiedzy jest niemal nieograniczony, z drugiej – szerzenie dezinformacji i manipulowanie opinią publiczną stało się prostsze niż kiedykolwiek wcześniej. Harari przywołuje liczne przykłady, w których algorytmy i sztuczna inteligencja wpłynęły na rzeczywistość społeczną i polityczną, jak chociażby przypadek Myanmaru, gdzie media społecznościowe przyczyniły się do rozprzestrzenienia treści podżegających do przemocy.
Jednym z najbardziej fascynujących aspektów książki jest analiza tego, w jaki sposób ludzie konstruują rzeczywistość za pomocą opowieści i narracji. Wszak historia ludzkości to w dużej mierze historia idei i opowieści, które pomagają ludziom współpracować i budować złożone struktury społeczne. Wskazać należy również, że narracje te bywają także źródłem konfliktów, gdyż nie zawsze opierają się na prawdzie, lecz często na ideologiach i mitach, które mogą prowadzić do wojen, podziałów społecznych i prześladowań.
Autor nie poprzestaje jednak na diagnozowaniu problemów – w ostatnich rozdziałach książki proponuje możliwe rozwiązania i strategie radzenia sobie z wyzwaniami współczesnej ery informacyjnej. Podkreśla znaczenie edukacji, krytycznego myślenia oraz regulacji technologii, które mogą pomóc w zapobieganiu nadużyciom związanym z dezinformacją i manipulacją danymi. Zastanawia się również nad przyszłością informacji w kontekście rozwoju sztucznej inteligencji i możliwości, że w niedalekiej przyszłości to maszyny będą tworzyć i przetwarzać informacje w stopniu, który przekroczy zdolności człowieka.
Harari, jak zawsze, pisze w sposób przystępny i angażujący, dzięki czemu nawet skomplikowane zagadnienia są łatwe do zrozumienia. Jego styl łączy elementy narracji historycznej, filozoficznej i naukowej, co czyni lekturę zarówno inspirującą, jak i edukacyjną. Dzięki licznym przykładom i anegdotom książka nie jest jedynie teoretycznym wywodem, ale żywą opowieścią o tym, jak informacja kształtuje nasz świat.
Nexus. Krótka historia informacji od epoki kamienia do sztucznej inteligencji to książka, która zmusza do refleksji nad rolą informacji w naszym życiu i jej wpływem na przyszłość ludzkości. Harari pokazuje, że kontrola nad informacją była i pozostaje jednym z najważniejszych czynników wpływających na rozwój cywilizacji. To lektura obowiązkowa dla każdego, kto chce lepiej zrozumieć, jak działa współczesny świat, jakie zagrożenia niesie rozwój technologii informacyjnych i jak możemy świadomie kształtować naszą przyszłość w erze cyfrowej.
Fot.: Wydawnictwo Literackie
