Prawda nas wyzwala – Wojciech Wypler – „Anatomia zdrady. Jak nie stać się ofiarą kłamcy” [recenzja]

Wojciech Wypler to znany warszawski psycholog, terapeuta specjalizujący się w zagadnieniach kłamstwa, oszustwa i zdrady. W swojej codziennej pracy z tymi właśnie kwestiami styka się najczęściej i w różnych aspektach. Prowadząc szkolenia dla oficerów służb specjalnych, uczy rozpoznawania kłamstwa i nieszczerości, ale także skutecznego… kłamstwa, by żołnierze wypełnili powierzoną im misję. Pracując na uczelni, prowadził badania dotyczące samousprawiedliwienia nieuczciwego zachowania wśród studentów. W końcu jako psycholog i terapeuta wspiera swoich pacjentów w radzeniu sobie z oszustwami i zdradami partnera bądź partnerki. Te wszystkie doświadczenia zaowocowały wydaniem książki Anatomia zdrady, którą oddaje w nasze ręce.

Każdy z nas żyje w świecie pełnym kłamstw. Bo jak inaczej nazwać wszechotaczające nas reklamy czy niektóre publiczne wypowiedzi. Mimo upływu lat możemy powtórzyć za Antonim Czechowem, że kłamstwo jest jak alkoholizm; kłamcy kłamią nawet w obliczu śmierci. Ile razy bowiem słyszymy lub mówimy: to nie tak jak myślisz; pozwól, że ci wyjaśnię; mylisz się; wiem, że to źle wygląda ale… Można powiedzieć, że niektóre profesje są wręcz zbudowane na kłamstwie: polityka, dyplomacja, wywiad i kontrwywiad czy rzecznictwo prasowe. Wyróżnić jednak należy dwie formy kłamstwa: fałszowanie (czyli przekazywanie fałszu) oraz ukrywanie (a więc zatajanie prawdziwej informacji istotnej dla danej relacji). Większość społeczeństwa wprowadza w błąd całkiem spontanicznie, bez poczucia winy i lęku zdemaskowania. Robimy to zwłaszcza wtedy, gdy chcemy odrzucić czyjąś prośbę, powiedzieć fałszywy komplement, przypodobać się innym albo po prostu wolimy przemilczeć pewne kwestie. Czy rzeczywiście nasze mijanie się z prawdą jest takie nieszkodliwe?

Na pewno jest oceniane negatywnie. Choć niestety, część współczesnych koncepcji filozoficznych, psychologicznych, socjologicznych, a także psychoterapeutycznych wydaje się zacierać granicę między tym, co prawdziwe i uczciwe w relacjach z innymi ludźmi, a tym, co fałszywe, nieuczciwe i krzywdzące dla innych. Tym, co ma usprawiedliwić nieuczciwość na różne sposoby, są choćby tezy o nietrwałości uczuć, zwierzęcej naturze człowieka czy hedonistyczny cel ludzkiego życia. Zwodniczość takich myśli boleśnie jednak odczuwamy, kiedy sami stajemy się ofiarami kłamstw i oszustw. Kiedy osoby, którym ufamy, wprowadzają w błąd i ranią nas, realizując swoje cele i dążąc do maksymalizacji swojego zadowolenia. Zaznaczyć należy, że zdrada, kłamstwo i oszustwo bywają również trudne dla samych sprawców, którzy przeżywają poczucie winy i lęk przed konsekwencjami swoich zachowań, a czasem pragną zmiany – ujawnienia prawdy lub zaprzestania zachowań, które do tej pory ukrywali.

Co da nam lektura tej książki? Dowiemy się z niej nieco o uwarunkowaniach i mechanizmach działania oszustwa i zdrady oraz ich wpływie na relacje między bliskimi osobami. Co więcej, otrzymamy wskazówki, jak radzić sobie z nieuczciwością zarówno w kręgu rodzinnym, jak i zawodowym. Nie jest to jednak typowy poradnik psychologiczny, ponieważ autor wielokrotnie prezentuje w niej swój punkt widzenia oraz podaje informacje, które niejednokrotnie wykraczają poza wiedzę psychologiczną czy terapeutyczną, jak choćby metody przesłuchania i techniki pozyskiwania informacji. Podsumowując, to przydatny poradnik zarówno dla osób, które stały się ofiarami oszustów, ale i źródło wskazówek dla pozostałych czytelników.

Fot.: Wydawnictwo Muza