Interpretacja wiersza, czyli co autor miał na myśli?

Dobra interpretacja utworu literackiego wymaga jego dokładnego zrozumienia. Co zatem warto zrobić przed próbą jej napisania? Przeczytać wiersz kilka razy, najlepiej na głos i zastanowić się nad nim. Pozwolić myślom krążyć wokół osoby samego autora, podmiotu lirycznego, tytułu, zastosowanych środków wyrazu, a także nad jego atmosferą. Mówiąc kolokwialnie – wczuć się w koncepcję wiersza. Takie przemyślenia ułatwią analizę utworu, która jest podstawą interpretacji, czyli odkrycia jego sensu i znaczenia.

Plan interpretacji wiersza 

Podmiot i bohater liryczny

Mimo, że interpretacja utworu literackiego pozostawia pewną swobodę, to praca nad nią powinna opierać się na pewnych zasadach. Pierwszym zadaniem jest określenie podmiotu lirycznego, czyli tego, kto jest nadawcą poruszanych kwestii. Może on występować zarówno w liczbie pojedynczej, jako „ja liryczne”, jak i w formie podmiotu zbiorowego. Najczęściej podmiot liryczny mówi o swoich osobistych doświadczeniach i uczuciach, niekiedy jednak staje się zewnętrznym narratorem i obserwatorem, czy świadkiem zdarzeń. Podmiotem lirycznym często bywa sam autor utworu. Co ważne, „ja lirycznego” nie można mylić z bohaterem lirycznym, czyli z główną postacią wiersza, choć czasem są to pojęcia tożsame. Przykład? W interpretacji wiersza Koniec wieku XIX utożsamia się z całym pokoleniem.

Typ liryki

Kolejnym krokiem w interpretacji poezji jest określenie typu liryki. Autor może posłużyć się bowiem liryką bezpośrednią, w której podmiot liryczny wypowiada się w I osobie l. poj. i wprost opowiada o swoich uczuciach i przeżyciach. Liryka pośrednia natomiast, ukazuje „ja liryczne” w sposób ukryty, bezosobowy. 

Tematyka, tytuł

Kolejny etap, to odpowiedź na pytanie, o czym utwór opowiada. Może być to zatem miłość, wątek patriotyczny, historyczny, temat filozoficzny, obyczajowy lub inny. W tym miejscu warto jednak chwilę się zatrzymać, dostrzec i odczytać elementy niedosłowne, za którymi kryje się prawdziwy i często głębszy temat wiersza. Wyraża go też czasem sam tytuł. Trzeba zwrócić na niego uwagę, ponieważ może powiedzieć: kto jest podmiotem i bohaterem lirycznym, określić czas i miejsce akcji, gatunek literacki czy adresata.

 Poszukiwania środków stylistycznych, słów kluczy

Tu potrzeba trochę wiedzy i wprawy, ale im więcej wierszy się zinterpretuje, tym łatwiej to potem idzie. Warto pracować na małych fragmentach tekstu, zwłaszcza, gdy jest on długi i w poszczególnych segmentach zadawać sobie pytania o obecność epitetów, porównań, metafor, alegorii, animizacji, personifikacji i wielu innych. Oczywiście, najważniejszym zadaniem jest zbadanie znaczenia tych figury retorycznych, czyli: emocji, jakie wywołują, co chcą podkreślić i zobrazować.

Budowa wiersza

Chodzi o opis konstrukcji utworu, a zatem o odpowiedź na pytania, czy jest on regularny, w tym przypadku na ile zwrotek się dzieli i na ile wersów w każdej zwrotce, czy jest nieregularny, jak jest podzielony i dlaczego, czy może jest monologiem, jaką rolę pełni klamra kompozycyjna, jeśli taka istnieje. Generalnie, co wynika z takiego, a nie innego układu.

Kontekst interpretacyjny

Ma on podstawowe, a wręcz kolosalne znaczenie w interpretacji poezji. Właściwe scharakteryzowanie go polega na umiejętnym powiązaniu utworu z innymi tekstami kultury, a więc z muzyką, malarstwem, teatrem, czy filmem oraz z tradycją literacką, np. grecką lub biblijną. Kontekst interpretacyjny może być związany również z biografią autora, światopoglądem, nurtami epoki, kierunkiem filozoficznym, czy sytuacją historyczno-polityczną. Inaczej mówiąc, jest to całe tło, na którym poeta wyraża swoje myśli. Zabierając się za analizę wiersza warto więc wiedzieć, w którym roku został napisany. Nie wiesz jak podejść do kontekstu? Sprawdź interpretacje na portalu lekcjapolskiego.pl

Nastrój

W utworach lirycznych nastrój jest bardzo istotny, działa na wyobraźnię i emocje odbiorcy, dlatego, poprzez zastosowanie środków stylistycznych, poeci kreują atmosferę wiersza. Dokładna interpretacja poezji powinna określać wobec tego jej nastój i ducha. Należy odpowiedzieć na pytanie, czy utwór jest wesoły, smutny, tęskny, może ponury albo tajemniczy? Może też podniosły, czy wzruszający? 

Reasumują: napisanie dobrej interpretacji wiersza nie jest zadaniem na parę minut.  Wymaga pogłębionej analizy, znajomości podstawowych pojęć i, co może najważniejsze, otwartego umysłu, pewnej wyobraźni poetyckiej i umiejętności objaśnienia utworu na dwóch poziomach – dosłownym i niedosłownym, przenośnym. Nie jest to zadanie łatwe, ale wykonalne, a poza tym, praktyka czyni mistrza!