Pauline Drolc z domu Bast – Martin Pollack – „Kobieta bez grobu” [recenzja]

Martin Pollack niejednokrotnie zachwycił nas swoimi publikacjami. Tym razem również sięga do rodzinnych opowieści i przedstawia nam tragiczną historię swojej ciotki – Pauline Drolc z domu Bast. Trudno było ją odtworzyć, tym bardziej, że nawet dziadek autora nie wspominał swej siostry. Ale im coś trudniejsze, tym bardziej interesujące. Tak jest i tym razem. Czytając tę historię, trudno nie zadać pytań: Dlaczego to się wydarzyło?  Czemu ta kobieta musiała zginąć okrutną śmiercią, mimo że nie miała nic na sumieniu? Czy jej mąż był w domu, gdy po nią przyszli? Czy ją bronił? Czy stawiał się partyzantom? Czy wolał milczeć? Dlaczego nie doczekała się godnego pochówku, tylko na wieki spoczęła w kącie cmentarza w Volcinie bez krzyża i nagrobka ?

Pauline Bast urodziła się w 1875 roku w Tüffer (słoweńskie Laško). Tereny te do 1918 r. należały do austriackiego kraju koronnego – Księstwa Styrii, którego południowe kresy zwane były Dolną Styrią. Wszystko zmieniło się po przegranej wojnie. Sytuacja niemieckojęzycznych obywateli (która stanowiła mniejszość) zmieniła się diametralnie. Kiedyś to oni czuli się panami. Próbowali pozbawić Słoweńców równych praw, co doprowadziło do bardzo napiętych relacji. Po 1945 roku sytuacja się odwróciła. Nie tylko zniknęły niemieckie napisy i mowa. Ale Słoweńcy wzięli odwet za to jak byli wcześniej traktowani. I trudno się temu dziwić. Niestety ani jedna, ani druga strona nie rozważała koegzystencji na stopie pokojowej. Każdy, kto wyszedł z taką myślą, uznawany był za zdrajcę. 

W wieku 50 lat wyszła za mąż za słoweńskiego organistę, kierownika kościelnego chóru i zakrystianina kościoła św. Martina, a później sekretarza gminy – Franca Drolc. Przyjęła nazwisko męża i stała się macochą dziesięciorga dzieci. Dla niego było to drugie małżeństwo (jego pierwsza żona zmarła 6 lat wcześniej). Oprócz tego miał jeszcze dziecko spoza małżeństwa. Wspólnie mieszkali w domu rodzinnym Pauline i nie mieli zamiaru go opuszczać. Narastająca trudna sytuacja nie sprawiła, by zaczęli się bać. Nie chcieli schronić się w Amstetten, wysłali tam jedynie najcenniejsze rzeczy, by miały szansę się zachować. Zresztą Pauline Drolc nie czuła się niczemu winna, nie czuła więc obaw przed partyzantami. Jedynym zastrzeżeniem mogło być jej niemieckie pochodzenie. W przeciwieństwie jednak do swoich braci nigdy nie opowiadała się za narodowym socjalizmem i zawsze zachowywała się lojalnie wobec słoweńskich krajanów. Uchodziła za cichą, wręcz introwertyczną osobę. Wiodła spokojne życie z dala od ludzi, przez co zyskała łatkę zdziwaczałej kobiety, choć zawsze gotowej by nieść pomoc innym.

W ostatnich latach ciotka Pauline raczej pozostawała w domu. Czy bała się wyjść, gdy partyzanci zapukali do drzwi? Czy ich znała? Do dziś nie wiadomo, kto po nią przyszedł,  wyprowadził i odtransportował. Świadkowie twierdzą, że podobno był to młody chłopak, dziecko wręcz, miejscowy. Nie stawiała oporu. Podążała za chłopcem, spokojna i cicha jak zawsze. Czy później zapewniała o swej niewinności? Czy płakała? Dziś nie ma osób, które pamiętały w szczegółach tamtą sytuację. Można za to przypuszczać jak wyglądała jej droga do miejsca kaźni. Najprawdopodobniej wywieziono ją pociągiem do Mariboru. A stamtąd już ciężarówką albo autobusem do Hrastovca – obozu koncentracyjnego, który funkcjonował przez kilka miesięcy. Czy wcześniej ją przesłuchiwano? Czy wiedziała, co ją czeka? Dokąd ją wiozą? Tego już się nie dowiemy. Pewne jest, że nie zasłużyła na taki los. 

Martin Pollack jak nikt inny potrafi dotrzeć do trudno dostępnych źródeł, dzięki którym jest w stanie odtworzyć historię. Nie oznacza to jednak, że w opowieści nie ma białych plam. Są. Po tylu latach nie dziwi to jednak nikogo. Całość stanowi niezwykłą opowieść o losach austriackiej rodziny żyjącej na terenie obecnej Słowenii, trudnych stosunkach narodowościowych, burzach pierwszej i drugiej wojny światowej, zmieniających się ideologiach i pogłębiających podziałach. Podobnych historii z całą pewnością jest więcej. Tym bardziej należy o nich mówić. Wertować rodzinne wspomnienia i kroniki. Dlaczego? Choćby po to, by stanowiły przestrogę dla kolejnych pokoleń. By wydarzenia w niej zawarte się nie powtórzyły.

Fot.: Wydawnictwo Czarne